Πετρέλαιο,
ή αλλιώς Μαύρος Χρυσός.
Ένα δώρο της
φύσης που άλλαξε τον τελευταίο ενάμιση αιώνα το ρουν της ιστορίας, και ώθησε την
παγκόσμια κοινωνία μέσα σε μία ιλιγγιώδη ανάπτυξη, αντίστοιχη -ίσως και
μεγαλύτερη- αυτής που κατάφερε να σημειώσει το ανθρώπινο γένος τις δύο
τελευταίες χιλιετίες.
Ωστόσο, ο
συναγερμός για την επικείμενη εξάντλησή του, δεν είναι καινούργιος. Αν και τα
τελευταία χρόνια κατάφερε να γίνει σταθερό θέμα σχολιασμού και επικαιρότητας, η
θεωρία περί πτωτικής πορείας παραγωγής παγκοσμίως, διατυπώθηκε για πρώτη φορά
πολύ νωρίτερα, και συγκεκριμένα το 1956!
Πολύ μελάνι έχει
χυθεί τα τελευταία χρονιά σχετικά με την θεωρία Χάμπερτ
περί
«Κορύφωσης
της Παραγωγής Πετρελαίου»,
το «peak-oil».
Τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου
πρόκειται να εξαντληθούν, αλλά δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στις αργοκίνητες
γραφειοκρατίες των εθνικών κυβερνήσεων για να μας σώσουν από την επερχόμενη
ενεργειακή κρίση.
Ακόμα και αν εμείς του Αναπτυγμένου
Κόσμου ξεπεράσουμε το πρόβλημα, ό Αναπτυσσόμενος και ό Τρίτος Κόσμος, με
λιγότερα διαθέσιμα χρήματα, για μεγάλα άμεσα προγράμματα και πιο κοντόφθαλμη
αντίληψη, πιθανότατα θα βυθιστούν σε έναν καινούριο Μεσαίωνα.
Το ελάχιστο πού μπορεί να σημαίνει
κάτι τέτοιο είναι σπουδαίες, τεράστιες
μεταναστεύσεις πληθυσμών, πελώριες οικονομικές
μετατοπίσεις, και παγκοσμίους πολέμους,
πού όλα πιθανώς να συμβούν προς το τέλος αυτού του αιώνα. Ακόμα και αν ή δική
μας γενιά περάσει κούτσα-κούτσα, θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε για λογαριασμό
των παιδιών και των εγγονιών μας.
Ή εξάντληση των αποθεμάτων
πετρελαίου θα είναι ένα μακροπρόθεσμο ζήτημα, αλλά μπορεί να
βρεθούμε μπροστά σε ένα πιο άμεσο πρόβλημα, ξεκινώντας από την κατάρρευση του
δικτύου ηλεκτροδότησης .
***********************************************
Η θεωρία “peak oil” διατυπώθηκε
για πρώτη φορά από τον γεωλόγο Μάριον Κινγκ Χάμπερτ (M. K. Hubbert), ο οποίος,
το 1956, προέβη στην
εκτίμηση ότι η παραγωγή πετρελαίου θα αγγίξει το σημείο κορύφωσής της μεταξύ
1965 και
1970 και έπειτα θα ακολουθούσε πτωτική καμπύλη, γνωστή τώρα ως
η καμπύλη του
Χάμπερτ.
Η καμπύλη κορύφωσης Χάμπερτ είναι
ένα κωδωνοειδές μοντέλο παραγωγής μιας συγκεκριμένης χώρας, περιοχής ή του
πλανήτη στη βάση της υπόθεσης ενός συνόλου ανακτήσιμων ποσοτήτων αργού
πετρελαίου.
Από τότε η πετρελαιοβιομηχανία και
οι πολιτικοί
υποστηρικτές της, κάνουν ό,τι μπορούν για να «υποβαθμίσουν» το
μήνυμα ότι "το πετρέλαιο είναι
μια περιορισμένη πηγή και ότι θα εξαντληθεί κάποια μέρα".
Τελειώνει
το πετρέλαιο;
O όρος «peak oil» δεν σημαίνει
όμως την εξάντληση του πετρελαίου, αλλά την εξάντληση του φθηνού
πετρελαίου. Οι
συνέπειες για τις κοινωνίες που έχουν στηριχθεί σε μεγάλο βαθμό στο φθηνό
πετρέλαιο θα είναι σημαντικές. Χωρίς σημαντικά επιτυχημένη πολιτισμική αλλαγή,
οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις θα είναι
αναπόφευκτες.
Οι πετρελαϊκές εταιρείες, έχουν
εξορύξει το πετρέλαιο που ήταν εύκολο και οικονομικό να εξορυχτεί. Αυτά το
πετρέλαιο βρίσκονταν στο έδαφος και σχετικά κοντά στην επιφάνεια και ήταν
χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, γεγονός που έκανε εύκολη τη διύλιση του. Το
πετρέλαιο που έχει εναπομείνει είναι πολύ πιθανόν να βρίσκεται σε απόμακρες
περιοχές, μακριά από τις αγορές, σε μικρά ή χαμηλής ποιότητας πεδία και για αυτό
απαιτούνται περισσότερα χρήματα και ενέργεια για την εξόρυξη και διύλισή του.
Ηδη έχουμε χρησιμοποιήσει περίπου
το μισό των συνολικών αποθεμάτων, ο ρυθμός παραγωγής πετρελαίου είναι πιθανότερο
να σταματήσει να αυξάνεται και να εισέρχεται σε φάση μόνιμης μείωσης, εξ ου και
ο όρος “peak”.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, είτε
τελειώνει το φτηνό πετρέλαιο είτε
όχι, αυτό που παραμένει γεγονός είναι πως ο «μαύρος χρυσός» εξακολουθεί να
παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις.
Ταυτόχρονα, έχουμε σήμερα ένα
οικολογικό ατύχημα στον Κόλπο του Μεξικού, όπου
εκ. τόνοι πετρελαίου χύνονται στην θάλασσα και τα διεθνή ΜΜΕ προσπαθούν να
υποβαθμίσουν το γεγονός. Οι συνέπειες που έχει αυτή η καταστροφή θα μας
καταδικάσει σίγουρα τα επόμενα χρόνια…
Η «Κορύφωση
πετρελαίου», όπως είναι η ακριβής μετάφραση της φράσης «Peak oil» στα Ελληνικά,
στην ουσία προμηνύει την εξάντληση του ενεργειακού αποθέματος στην αγορά, ως
αποτέλεσμα της σταδιακής μείωσης και τελικά τερματισμού της παγκόσμιας
παραγωγής, η οποία υπολογίζεται να επέλθει, σύμφωνα με μελέτες διακεκριμένων
αναλυτών, σε 20 με 30 χρόνια από σήμερα.
Με λίγα λόγια,
το ερώτημα που τίθεται δεν είναι το πότε θα εκλείψουν τα πετρελαϊκά αποθέματα
-γιατί όπως υποστηρίζουν κάποιοι, αυτό δεν θα συμβεί ποτέ- αλλά το πότε η
παραγωγή του πετρελαίου θα φτάσει στο μέγιστο σημείο της, και θα αρχίσει -ως
ασύμφορη πλέον- να μειώνεται, μέχρι να σταματήσει τελείως.
Είναι δεδομένο,
ότι η εξόρυξη πετρελαίου τείνει να γίνει τόσο ακριβή, που θα υποχρεωθούμε
θέλοντας και μη, να το εγκαταλείψουμε ως πηγή ενέργειας. Άρα είναι πιο ακριβές
να μιλάμε για επικείμενη εξάντληση του φθηνού πετρελαίου, με τις οικονομικές και
κοινωνικές επιπτώσεις -κυρίως για τις χώρες που στηρίζουν την οικονομία τους
στον τομέα αυτό- να είναι αναπόφευκτες.
Μαύροι
οιωνοί
Παρόλο ότι κρατικοί φορείς και
διεθνείς οργανισμοί εμφανίζονται αισιόδοξοι και δηλώνουν πεπεισμένα πως έχουμε
ακόμη πολλά χρόνια μπροστά μας, μέχρι να φθάσει η ώρα της κρίσεως, τα σημάδια
δείχνουν τη στιγμή αυτή να έχει φτάσει ήδη!
Κανένας δεν μπορεί να εμπιστευθεί
τις εκτιμήσεις για τα παγκόσμια αποθέματα που δημοσιεύει κάθε χώρα – μέλος του
ΟΠΕΚ, αφού αυτές είθισται να είναι υπερεκτιμημένες. Ο λόγος είναι γιατί κάθε
μια από αυτές τις χώρες, δικαιούται να πουλήσει ποσότητα πετρελαίου ανάλογη με
τα αποθέματά της. Έτσι, όσο μεγαλύτερα αποθέματα δηλώσει, τόσο περισσότερο
πετρέλαιο πουλάει. Επόμενο είναι, λοιπόν, οι χώρες του ΟΠΕΚ να δηλώνουν πολύ
υψηλότερα αποθέματα από τα πραγματικά και εν συνεχεία να μην επιτρέπουν σε
κανένα να ελέγξει την ακρίβειά τους.
Από την άλλη, παρά τα επιχειρήματα
περί τεχνολογικών εξελίξεων οι οποίες μας βοηθούν να βρούμε καινούρια
κοιτάσματα, οι νέες ανακαλύψεις είναι κάθε χρόνο, λιγότερες από τον
προηγούμενο.
Τα αποθέματα πετρελαίου μέσα σε
βράχους (tar sands) και άλλες ανορθόδοξες τοποθεσίες κοστίζουν τόσο πολύ στην
εξόρυξή τους, που ουσιαστικά δεν είναι
αξιοποιήσιμα.
Εξάλλου,
πουθενά στον κόσμο δεν κατασκευάζονται νέα διυλιστήρια. Αυτό συμβαίνει διότι όσοι
γνωρίζουν τί πραγματικά συμβαίνει, ξέρουν πως δεν θα λειτουργήσουν γι’ αρκετά
χρόνια ώστε να αποσβεστεί η επένδυση της δημιουργίας
τους.
Επιπρόσθετα, κανείς δεν ποντάρει
στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων υπέρ της πτώσης της τιμής του πετρελαίου
στο άμεσο μέλλον.
Δυστυχώς, η πρόσφατη ιστορία έχει
να μας διδάξει πως σε καμία χώρα δεν έγινε κατανοητή η στιγμή του Peak, παρά
μόνον όταν αυτή η στιγμή είχε παρέλθει. Αυτή τη σκληρή στιγμή, που οι πάντες
αρνούνται να αποδεχθούν, θα αναγνωριστεί μόνο αφότου συμβεί. Ας φροντίσουμε
λοιπόν να προσδεθούμε, γιατί η προσγείωσή μας στην πραγματικότητα αναμένεται
ανώμαλη…
Η θεωρία peak oil είναι
με απλά λόγια η εκτίμηση ότι η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου θα αγγίξει σύντομα
το σημείο κορύφωσής της.
Αλλά ας κάνουμε μια ιστορική
ανασκόπηση του θέματος:
Ομως ο Χάμπερτ σχεδόν δεν πρόφτασε
να παραδώσει την εργασία του.
Δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από τα
αφεντικά του στη Shell, οι οποίοι του ζήτησαν να «μετριάσει τη σημασία της». Η
απάντησή του ήταν ότι δεν υπήρχε τίποτα να
μετριάσει.
Από τότε η πετρελαιοβιομηχανία και
οι πολιτικοί υποστηρικτές της, κάνουν ό,τι μπορούν για να «υποβαθμίσουν» το
μήνυμα ότι το πετρέλαιο είναι μια περιορισμένη πηγή και ότι θα εξαντληθεί κάποια
μέρα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η θεωρία αυτή αντιμετωπιζόταν ως περιθωριακή
θεωρία, καθώς περίεργες πρόωρες δηλώσεις και ανακριβείς εκτιμήσεις έπληξαν την
αξιοπιστία της.
Γιατί
να το έκαναν αυτό, άραγε;
Προκειμένου να υπηρετήσουν την
κοντόφθαλμη, βραχυπρόθεσμη επιδίωξη κέρδους.
Το 2004, η Shell τελικά πιάστηκε να
ψεύδεται αναφορικά με την ποσότητα των αποθεμάτων πετρελαίου της. Η εταιρεία
«φούσκωσε» τη δηλωμένη ποσότητα των αποθεμάτων πετρελαίου της ώστε να διατηρήσει
τις τιμές των μετοχών της υψηλές, διότι ποιος θέλει να επενδύσει σε μια εταιρεία
-ή βιομηχανία- που ακολουθεί την πορεία των δεινοσαύρων; Σήμερα πλέον, τα
στοιχεία της Energy Information Administration, της στατιστικής υπηρεσίας του
υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, δείχνουν ότι όντως η αμερικανική παραγωγή
πετρελαίου έφθασε στο σημείο κορύφωσής της το 1971.
Παραγωγή
και εισαγωγές πετρελαίου των ΗΠΑ την περίοδο
1920-2005
Η θεωρία του Χάμπερτ δικαιώνεται
πανηγυρικά στην περίπτωση των ΗΠΑ όπως είχε προβλέψει. Η αμερικάνικη παραγωγή
πετρελαίου είχε σημείο κορύφωσής της το 1970-1972 και ακολούθησε πτωτική
καμπύλη. Μάλιστα το 2005, οι εισαγωγές πετρελαίου των ΗΠΑ ήταν διπλάσιες από την
εγχώρια παραγωγή πετρελαίου.
O
όρος "peak oil" δεν σημαίνει την εξάντληση του πετρελαίου, αλλά την εξάντληση
του φθηνού πετρελαίου. Όπως κάθε γεγονός έχει αρχή-μέση-τέλος, το ίδιο
ισχύει και για το πετρέλαιο. Πρακτικά το peak oil θα ισχύσει όταν δαπανήσουμε
τις μισές ποσότητες πετρελαίου του πλανήτη. Ε λοιπόν πολλοί ειδικοί του
πετρελαίου έχουν αποφανθεί ότι ήδη έχουμε καταναλώσει το μισό πετρέλαιο του
πλανήτη (ή σύντομα θα φτάσουμε στο σημείο αυτό κατά τα επόμενα χρόνια), οπότε
σύντομα αρχίζει η αντίστροφη πορεία.
Ας
εφαρμόσουμε τώρα τη θεωρία του Χάμπερτ:
Το σημείο Peak Oil είναι η
συσχέτιση της ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων πετρελαίου (Discovery) με την παραγωγή
πετρελαίου (Production). Για τις ΗΠΑ, το μέγιστο ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων
ήταν τέλη της δεκαετίας του '30 και το peak oil περί το
1970.
Σχετικά με τα κοιτάσματα
παγκοσμίως, το μέγιστο ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων έφτασε στο μέγιστο τέλη της
δεκαετίας του '60 και από τότε μειώνονται συνεχώς. Οπότε σύμφωνα με την απλή
λογική, αν ισχύσει ότι και στο παράδειγμα των ΗΠΑ, στις μέρες μας κλείνει ο
40ετής
κύκλος, οπότε πιθανώς να βρισκόμαστε στο peak oil δηλαδή η
παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου έχει ήδη αγγίξει ή θα αγγίξει σύντομα το σημείο
κορύφωσής της.
Σήμερα καταναλώνουμε πλέον
τετραπλάσιο (4πλάσιο) πετρέλαιο από αυτό που ανακαλύπτουμε στα νέα κοιτάσματα
χωρίς να υπολογιστεί η ΚΙΝΑ αλλά και οι άλλες αναπτυσσόμενες
χώρες..
Aπλή εξήγηση της
θεωρίας
Τα πράγματα είναι απλά ... οι
πετρελαϊκές εταιρείες, έχουν εξορύξει το πετρέλαιο που ήταν εύκολο και
οικονομικό να εξορυχθεί. Αυτό το πετρέλαιο βρίσκονταν στο έδαφος και σχετικά
κοντά στην επιφάνεια και ήταν χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, γεγονός που έκανε
εύκολη τη διύλιση του. Το πετρέλαιο που έχει απομείνει στον πλανήτη είναι πολύ
πιθανόν να βρίσκεται σε απόμακρες περιοχές, μακριά από τις αγορές, σε μικρά ή
χαμηλής ποιότητας πεδία και για αυτό απαιτούνται περισσότερα χρήματα και
ενέργεια για την εξόρυξη και διύλιση του. Επιπλέον, όλα τα πετρελαϊκά πεδία
φθάνουν κάποια στιγμή στο σημείο όπου η περαιτέρω εκμετάλλευσή τους δεν είναι
ενεργειακά και οικονομικά βιώσιμη. Αν δηλαδή απαιτείται η δαπάνη ενός βαρελιού
πετρελαίου για την εξόρυξη ενός βαρελιού πετρελαίου, τότε η περαιτέρω εξόρυξη
δεν έχει νόημα, ανεξάρτητα από την τιμή του πετρελαίου. Βλέποντας το παρακάτω
διάγραμμα βγάζουμε πολλά συμπεράσματα σχετικά με το μέλλον του
πετρελαίου.
Το
πετρέλαιο του πλανήτη?
Ορισμένες πολυεθνικές πετρελαϊκές
εταιρίες αναγνωρίζουν την ύπαρξη ενδεχόμενου μείωσης της παραγωγής, ενώ άλλες
υποστηρίζουν ότι πιο εξελιγμένες τεχνικές εξόρυξης και άλλες τεχνολογικές
εξελίξεις θα αντισταθμίσουν την όποια μείωση. Μεταξύ των αισιόδοξων
συγκαταλέγονται η Royal Dutch Shell, η BP, η Exxon Mobil και οι χώρες-μέλη του
ΟΠΕΚ. Στις απαισιόδοξες πολυεθνικές περιλαμβάνονται οι ConocoPhillips και
Total.
Ορισμένα
στοιχεία που πρέπει να μας προβληματίσουν
Το 2002, το βαρέλι πετρελαίου
κόστιζε λιγότερο από 20 δολάρια. Σήμερα κοστίζει 130 δολάρια και ακούγονται
προβλέψεις για 200 δολάρια τα επόμενα χρόνια. Δεν νομίζω κανένας κουτός να
πιστεύει ακόμη ότι φταίνε οι κακοί κερδοσκόποι ... Απλώς το Peak Oil ΙΣΩΣ να
επιταχυνθεί τεχνητά, για τον απεγνωσμένο σκοπό κάποιων κερδοσκόπων να κερδίσουν
περισσότερα.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η ΒΡ δεν
πιστεύει στο peak oil, αλλά θεωρεί ότι εξελιγμένες τεχνικές εξόρυξης και άλλες
τεχνολογικές εξελίξεις θα δώσουν λύση στο φαινόμενο. Ενώ η ΒΡ έχει επιδοθεί σε
ένα τεράστιο πρόγραμμα επενδύσεων σε βιοκαύσιμα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
(και πολύ καλά κάνει) και έχει μετατρέψει το σλόγκαν της σε Beyond Petroleum
(δηλαδή ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ)?
Στα τέλη του 2006, ο Μάθιου Σίμονς,
πρόεδρος επενδυτικής τράπεζας του Χιούστον που ειδικεύεται στον ενεργειακό
τομέα, είπε ότι η παραγωγή πετρελαίου ενδέχεται να άγγιξε το σημείο κορύφωσής
της τον Δεκέμβριο του 2005. Ο Σίμονς είχε προειδοποιήσει εδώ και καιρό ότι η
μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του πλανήτη, η Σαουδική Αραβία, ενδέχεται να
μην έχει τα αποθέματα πετρελαίου τα οποία διατείνεται ότι έχει. Τα αποθέματα
πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας έχουν τον χαρακτηρισμό "κρατικά
μυστικά".
Το
2005, το
υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεση Χιρς, στην οποία
εξετάστηκαν οι πιθανές συνέπειες μιας κορύφωσης της παραγωγής πετρελαίου. Οι
συντάκτες της έκθεσης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η παραγωγή πετρελαίου θα
κορυφωθεί απότομα, αλλά ότι απαιτούνταν περισσότερα στοιχεία για τον ορισμό του
χρονοδιαγράμματος και ότι η χάραξη και υλοποίηση περιεκτικών στρατηγικών θα
μπορούσε να καθυστερήσει τις συνέπειες.
Η παραγωγή στη Ρωσία,
τη δεύτερη μετά τη Σαουδική Αραβία
μεγαλύτερη πετρελαιοεξαγωγό χώρα στον πλανήτη, μειώνεται προς το παρόν φέτος,
μετά από μία δεκαετία ισχυρών ρυθμών αύξησης, σύμφωνα με τα στοιχεία της
Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας. Πριν από πέντε χρόνια, η παραγωγή ρωσικού αργού
πετρελαίου σημείωνε αύξηση 12%.
Ευτυχώς, ένα τεράστιο δίκτυο
ανεξάρτητων πολιτών, ακαδημαϊκών και υπαλλήλων εταιρειών πετρελαίου που
αποστάτησαν, εξακολουθεί να διερευνά την αλήθεια και να προσπαθεί να εκπαιδεύσει
το κοινό για το Peak Oil.
Μπορείτε να βρείτε τη δουλειά τους
σε ιστοσελίδες όπως οι