ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ Σαβ 15-16/06/1996 του Κώστα
Κακκίτση
ΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑ
Από ΤΗΝ
ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ
ή από την Αθήνα του Κλεισθένη !!!
αύξησης του εθνικού εισοδήματος μιας χώρας;
Ο «Οικονομικός Νόμος »
πανίσχυρη συνταγή πολιτικής που θεωρούσε τη διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων
αναπόφευκτη συνέπεια της γρήγορης αύξησης του εθνικού εισοδήματος μιας χώρας
ανατρέπεται.
Και αυτή τη φορά όχι από
κάποιους αριστερούς οικονομολόγους, αλλά από την μελέτη που δημοσιεύθηκε στην
επιθεώρηση της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Πολλοί έχουν να διδαχτούν
από το μάθημα που έρχεται από τις οκτώ «τίγρεις
της Απω Ανατολής» και λέει : η
μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων επιταχύνει την ανάπτυξη.!!!!!!
1. Η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων είναι
πράγματι αναγκαία προϋπόθεση της γρήγορης αύξησης του εθνικού εισοδήματος μιας
χώρας ???
Ναι, είναι, διότι προϋπόθεση αυτής της γρήγορης
αύξησης είναι ένα υψηλό επίπεδο αποταμίευσης, αλλά για να υπάρξει τέτοια
αποταμίευση προϋπόθεση είναι να συγκεντρωθεί το εισόδημα στα χέρια των
πλουσίων, επειδή αυτοί κάνουν μεγάλη αποταμίευση, οι πλούσιοι χαρακτηρίζονται
από υψηλή «οριακή ροπή προς αποταμίευση»
- απάντησε ο Kaldor το 1978.
2. Μήπως η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων είναι
επίσης αναπόφευκτη συνέπεια της γρήγορης αύξησης του
εθνικού εισοδήματος μιας χώρας ???? Ασφαλώς, διότι
εξαιτίας της γρήγορης οικονομικής ανόδου μετακινούνται εργαζόμενοι και πόροι
από τομείς της οικονομίας με χαμηλή παραγωγικότητα σε τομείς με υψηλής παραγωγικότητα
και έτσι η ανισοκατανομή του εισοδήματος αρχικά αυξάνεται ουσιωδώς, πριν
αργότερα αρχίσει να περιορίζεται -είχε απαντήσει ο Kuznets το 1955.
Κι αυτές οι απαντήσεις αναδείχθηκαν σε πανίσχυρες συνταγές πολιτικής. Η διεύρυνση της ανισότητας ως -δήθεν- αναγκαία προϋπόθεση
και αναπόδραστη συνέπεια της επιτάχυνσης των ρυθμών οικονομικής ανόδου έχει
περιβληθεί το κύρος «οικονομικού νόμου».
Έχει, λοιπόν, ενδιαφέρον (όχι μόνο ακαδημαϊκό, αλλά και πολιτικό),
όταν αυτός ο «νόμος» αμφισβητείται
όχι από κάποιους αριστερούς ριζοσπάστες οικονομολόγους, αλλά από μια τεκμηριωμένη
μελέτη που παρουσιάζεται σε τριάντα δύο σελίδες στην Οικονομική Επιθεώρηση της
Παγκόσμιας Τράπεζας («The World Bank Economic Review», vol 9, Νο 3).
Αντίθετα με ό,τι θεωρεί ως δεδομένο η κατεστημένη
οικονομική σκέψη, αυτή η μελέτη καταλήγει
τη διαπίστωση ότι «η
μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων είναι αυτή που επιταχύνει την ανάπτυξη»,
και μάλιστα με τρόπο σταθερό, σε βάθος χρόνου - επί δεκαετίες, όχι μόνο για
λίγα χρόνια.
3. H Nancy Birdstall, αντιπρόεδρος της Inter-American Development Bank, o David Ross του κολεγίου Bryn Mawr και ο Richard Sabot του τμήματος Έρευνας Πολιτικής της
Παγκόσμιας Τράπεζας μελέτησαν την εξέλιξη των εισοδηματικών ανισοτήτων στις «τίγρεις της Άπω Ανατολής» τις εξής,
δηλαδή, οκτώ χώρες: Χονγκ Κόνγκ,
Ινδονησία, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν και Ταϊλάνδη.
Γιατί επέλεξαν αυτές και όχι άλλες;
• Πρώτος διότι
από το 1960 μέχρι σήμερα οι οικονομίες τους μεγεθύνονται με ρυθμούς πολύ
ταχύτερους από εκείνους των δυτικών χωρών.
• Δεύτερον,
διότι οι ρυθμοί τους είναι πολύ ταχύτεροι από εκείνους που πέτυχε ο δυτικός καπιταλισμός
πριν από τα «γεράματα του» -από τους ρυθμούς της εκατονταετίας 1820-1913, που
ήταν τα μεγαλύτερα «σκορ» που έχει πετύχει μέχρι σήμερα.
• Τρίτον, διότι,
παρότι και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν πετύχει υψηλούς ρυθμούς οικονομικής
ανόδου, αυτές οι οκτώ χώρες είναι από τις λίγες που έχουν καταφέρει να
διατηρήσουν τέτοιους ρυθμούς για τόσο μεγάλη χρονική περίοδο - από τη δεκαετία
του 1960 μέχρι την τρέχουσα. Οι «οκτώ» έχουν σταθερά υψηλούς ρυθμούς ανόδου
για. περισσότερα από 30 χρόνια.
Η μείωση του αριθμού
των φτωχών στην Ανατολική Ασία -αναφέρεται στη μελέτη- είναι εξίσου
αξιοσημείωτη με τους ρυθμούς οικονομικής ανόδου.
Το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της
φτώχειας (μετά τα στανταρ της κάθε χώρας...) έχει μειωθεί ραγδαία σχετικά με
άλλες περιοχές του κόσμου. Παραδείγματος χάριν, στην Ινδονησία από 58% το 1987
έπεσε στο 17%.
Και η «ψαλίδα» μεταξύ
του πλουσιότερου 20% και του φτωχότερου 40% του πληθυσμού των «οκτώ»
συστηματικά περιορίζεται.
4. Στη μελέτη παρουσιάζεται μια εκτεταμένη επισκόπηση πώς και
γιατί η πολιτική σμίκρυνσης των ανισοτήτων που (για διάφορους λόγους και
αιτίες) ασκήθηκε στις χώρες της Ανατολικής Ασίας επιτάχυνε την οικονομική άνοδο
τους.
Αυτό που υπογραμμίζεται -και το ξεχωρίζουμε ως τη δεύτερη
σημαντική διαπίστωση της μελέτης- είναι το εξής: Η πολιτική περιορισμού των ανισοτήτων και
διάχυσης του οφέλους της ταχύτατης οικονομικής ανόδου δεν στηρίχθηκε στις
επιδοτήσεις εισοδημάτων (καλή μας ώρα...) και στις άμεσες εισοδηματικές
μεταφορές, που συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα την εκτροπή των πόρων (που δεν
περισσεύουν! από τις επενδύσεις στην κατανάλωση και έτσι, τελικά, μπορεί να
κατατείνουν στη συγκράτηση, στην παρεμπόδιση ή και την αναχαίτιση της οικονομικής
ανόδου.
Η εμπειρία των «οκτώ», καταλήγουν οι τρεις οικονομολόγοι,
στηρίζει την υπόθεση ότι ο μικρός βαθμός ανισοτήτων και οι καλά σχεδιασμένες
πολιτικές περιορισμού των εισοδηματικών ανισοτήτων επιταχύνουν την ανάπτυξη.
Τι είδους πολιτικές ????
Πρώτον, πολιτικές δραστικού περιορισμού
της επιδότησης της κατανάλωσης των πλουσίων (γιατί άραγε οφείλει κανείς να
επιδοτεί την εκπαίδευση ή την περίθαλψη τους στο όνομα της δήθεν δωρεάν
παιδείας και περίθαλψης)
Δεύτερο, αποτελεσματικές πολιτικές αύξησης
της παραγωγικότητας της παραγωγικότητας των φτωχότερων (αστικών και αγροτικών) τμημάτων
του πληθυσμού, μέσω μιας αναδιανομής που ασκείται σφαιρικά με προνομιακά πεδία
την εκπαίδευση, την παραγωγή τροφίμων και τη διατροφή, την προληπτική ιατρική,
την περίθαλψη.
5. Τα διδάγματα από την Άπω Ανατολή θα μπορούσαν να φανούν
χρήσιμα σε πολλούς από εμάς.
Και σε όσους αρκούνται να ασκούν «αντιπολίτευση στο
(ανομολόγητο) όνομα της «φιλανθρωπίας» (αν και η θέση της είναι
αλλού...) και των «παροχών» ή,
ακόμη, αποκλειστικά στο πεδίο της πολιτικής εισοδηματικών ενισχύσεων,
προσθαφαιρώντας (δεν είναι δύσκολο, άλλωστε...) ένα ή δύο «πακέτα τσιγάρα».
Και σε εκείνους που κατά καιρούς αναλαμβάνουν την
κυβερνητική ευθύνη χάραξης της οικονομικής πολιτικής του ελληνικού κράτους, αλλά
κατατείνουν, αντί να αναλαμβάνουν την ευθύνη τους, να επικαλούνται υπέρμετρα
τους ξένους τραπεζίτες «δια πάσαν
νόσον».
Οι εξωτερικοί καταναγκασμοί δεν είναι το «συγχωροχάρτι» για την άσκηση μιας
πολιτικής αντιαναπτυξιακής, χωρίς ορίζοντα και (έστω υποψία) σχεδίου. Αντίθετα,
οι περιορισμοί των βαθμών ελευθερίας κάνουν περισσότερο αναγκαία την κοινωνικά
ορθολογική αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που διαθέτουμε. Αυτές
ακριβώς που σπαταλάμε.
6. Η περιπέτεια των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων είναι
(χαρακτηριστική και ενδεικτική.
Στη δεκαετία του 1980 οι κοινοτικές εισπράξεις κατά τα δύο
τρίτα τους αναλώθηκαν σε εισοδηματικές επιδοτήσεις των αγροτών, το δε
μεγαλύτερο μέρος τους πήγε. στην ενίσχυση του εισοδήματος των ανωνύμων
εταιρειών των πλουσίων αγροτών ή «αγροτών».
Η εισοδηματική
ανισότητα διευρύνθηκε.
Παράλληλα, ενισχύθηκε
η κατανάλωση εις βάρος των
επενδύσεων: οι επενδύσεις στο γεωργικό τομέα, σε σταθερές τιμές 1970,
μειώθηκαν από 6,2 τρισ. δρχ. το 1980 σε 4,1 τρισ. δρχ. το 1987 και παρέμειναν
χαμηλά.
7. Τώρα, ως κοινωνία, εκμαυλιζόμαστε με το Κοινοτικό
Πλαίσιο Στήριξης 1994 - 1999, την απορρόφηση των 29,7 δισ. ΕCU του β' πακέτου Ντελόρ.
Τον τόνο δίνουν τα μεγάλα συμφέροντα, που παλεύουν (μέχρι
θανάτου, όπως τείνει να αποδειχθεί...) για τη λεία. Ορισμένα «διαπλεκόμενα» απέρχονται και υπό το
πρόσχημα της αντιμετώπισης τους, άλλα, νέα, δημιουργούνται ή άλλα, παλιά,
επανέρχονται.
Οι πολιτικές εξουσίες είναι μέσα στο «κόλπο», κατά τα άλλα
θέλουν να γίνουν έργα, αυτά που όπως όπως έχουν αποφασισθεί. Ας είναι και έργα
περιττά, ας μην είναι έργα προτεραιότητας, ας είναι και έργα προς βλάβην -
αρκεί να «κινηθεί το χρήμα».
8. Και όταν μας
κόψουν τις δόσεις της κοινοτικής χρηματοδότησης και αρχίσουμε (τότε) να
υποφέρουμε από το «στερητικό σύνδρομο», ίσως ακούσουμε κάποιον Κορεάτη πρόεδρο πολυεθνικού Ομίλου που θα κάνει και μερικές επενδύσεις στην
Ελλάδα του «τέταρτου κόσμου» (τότε), να μας λέει ότι στην Άπω
Ανατολή πέτυχαν αρκετά, επειδή εδώ και σαράντα χρόνια μετουσίωσαν σε πολιτική
αυτό που εμείς αρνηθήκαμε να διδαχτούμε: ότι ο περιορισμός των εισοδηματικών
ανισοτήτων είναι παράγοντας ανάπτυξης και ότι η ανάπτυξη υπάρχει και έχει
διάρκεια όταν τα οφέλη της διαχέονται στην κοινωνία, όταν όλοι μετέχουν στους
καρπούς της.
Ίσως αυτό δεν είναι και τόσο διαφορετικό στο πνεύμα, από το
δίδαγμα που μας στέλνει από τα βάθη της ιστορίας μας ο Κλεισθένης ο Αθηναίος, που
έδωσε νέα ζωή στην Αθήνα και την ώθησε να δημιουργήσει θαύματα, προωθώντας μια
μεγάλη κοινωνική μεταρρύθμιση που είχε μια απλή κεντρική ιδέα: Επιδίωξε (και
πέτυχε) «όπως μετάσχωσι πλείους της
πολιτείας».